Varyometre’nin tanımını yaparsak, uçak tırmanır veya alçalırken çevre hava basıncındaki artma veya azalmanın hızını ölçer. Daha sonra bu değişimleri tırmanış veya alçalış oranı olarak dakikada/feet cinsinden gösterir. Varyometre, İngilizce olarak Vertical Velocity Indicator (VVI) veya Vertical Speed Indicator (VSI) şeklinde ifade edilebilir.
Varyometre sadece basınç değişimindeki oranı gösterir, sıcaklığın bu alete etkisi yoktur. Pilot için uçağın belli bir sürede belli bir irtifa kazanması veya kaybetmesi çok önemlidir. Bu nedenle Vertical Speed Indicator (Dikey Hız Göstergesi) IFR uçuşlar için gerekli aletlerden biri olmuştır. Statik basınç sistemine bağlı olarak çalışan bu gösterge dakikada feet olarak yükselme veya alçalma hızını yani dikey hızı gösterir. Uçakta iki tane olup kaptan ve yardımcı pilot gösterge panelindedir. Cihazın arkasındaki bir konektörden gelen elektrik ile gece uçuşlarında skalanın rahat okunabilmesi için cihazın içindeki 5 voltluk ampuller beslenir.
Varyometre Nasıl Çalışır?
Varyometre feet/dakika olarak uçağın tırmanış ve alçalış hareketini gösterir. Pitot statik sistemin statik basınç tüpüne bağlı üç uçuş aletinden biridir. Pilot, alet uçuşu ve eğitim uçuşunda varyometreyi uçağın yunuslama durumunu kontrolde kullanılır. Aletin üst kısmında yükselme miktarını alt kısmında alçalma miktarını gösterir. Kadrandaki işaretler feet/dakika olarak işaretlenmiştir Kadran 0-6000 feet/dak arası tırmanış veya süzülüş veya 0-200 feet/dak arası tırmanış, süzülüş gösterir.
Aletin sol altındaki vida ibreyi sıfırlamada kullanılır. Aletin hassas elemanı olan diyafram alet kasasının içine yerleştirilmiştir. Yükseklik değiştikçe atmosferik basınç değişir. Alet mekanizması difizör valf denilen ölçülendirilmiş bir delik düzeni bir basınç hassas elemanı, diyaframın hareketini ibreye aktaran lüzumlu mekanik bağlantılardan meydana gelmiştir. Bu mekanizma hava geçirmez bir kasa içindedir. Bu kasa pitot statik sistemin statik hattına bağlıdır. Uçak yükselirken veya alçalırken diyafram dışındaki hava basıncı diyafram içindekinden farklıdır.
Difizör valfi kasa içindeki basıncın aynı değişmesini geciktirerek basınç farkını sağlar. Gecikmeden dolayı basınç farkı, alçalırken diyaframın genişlemesine yükselirken daralmasına sebep olur. Diyaframın bu hareketi ileri geri hareket eden milin dişlilerinin hareketini sağlar. Bunların dönüleri gösterge ibresini hareket ettirir.
Uçak yerde ve düz uçuştayken hassas diyafram içindeki ve dışındaki basınç aynı olduğundan ibre “0”da durur. Tırmanış esnasında atmosfer basıncı azalır diyafram içindeki hava boşalacağından diyafram basıncı azalır. Bu durumda kasanın içindeki basınç daha fazla olur. Diyaframın basıncının azalması ibrenin yükseliş kısmını hareket ettirir. Diyafram büzülür ve ibre UP (tırmanış) gösterir.
Süzülüşte alet içindeki basınç düşecek diyafram şişeceğinden ibrede 0’ın altında bir değer görürüz. Uçak alçalırken atmosfer basıncı artar ve diyaframın içindeki basınç kasanın içindeki basınçtan daha yüksek olur. Bu durumda diyafram genişler ve ibre “DOWN” (dalış) gösterir.
