İstatiksel olarak bakıldığında 11 milyon uçuşta 1 kez meydana gelen uçak kazalarının başlıca sebepleri; Teknik problemler, meteorojik koşullar ve pilotlardan kaynaklanan hatalardır.
İlk uçak Wilbur Wright ve Orville kardeşler tarafından 1903 yılında icat edilmiştir. Havada 12 saniye boyunca uçarak 120 metre mesafe kaydetmişlerdir. Wright kardeşler aradan geçen 116 yıldan sonra havacılık sektörünün bu boyutlara gelebileceğinin hayalini bile kuramazdı. Çünkü her gün gökyüzünde binlerce uçak, milyonlarca yolcu taşıyor. Peki, Niçin uçak kazaları yaşanıyor?
Uçak Kazalarının Sebepleri?
İncelemelere göre kalkış ve iniş esnasında uçak kazalarının %75’i meydana gelmektedir. Seyir halindeyken ise kazaların %25’i yaşanıyor. Kalkış esnasında en çok rastlanan risk motorda oluşan aksaklıklar oluyorken iniş esnasında başrol oyuncusu pilottur.
Uçak kazaları ile alakalı gerçekleştirilen çalışmalara bağlı olarak gerçekleşen kazaların yarısından fazlası uçuş ekibinin hataları, yaklaşık %20 civarı oluşan mekanik hatalardan, %5-10 civarı teknik bakım noksanlığından, %5 civarı da hava trafik kontrolörünün yanlış direktiflerinden meydana gelmektedir. Yani uçak kazası nedenleri arasında en popüler olanları bakım hatası, teknik nedenler, insan faktörü, meteorolojik şartlar, yangın, kuş çarpması, sabotaj ve günümüzden halen tartışma konusu olan cep telefonlarıdır.
İnsan Hataları Nedir?
Havacılık sektörünün ilk senelerinde uçak kazası sebepleri teknolojik yetersizliklerden dolayı meydana geliyordu. Ama günümüzde bu durum farklı bir hâl aldı. Çünkü teknolojinin ilerlemesi ile uçaklar da teknik bakımdan ilerledi ve uçak yolculuklarına rağbet arttı. Uçulan destinasyonlar ve seferler arttı. Tabiri caizse, teknoloji gelişim gösterdikçe kule görevlileri, pilot ve teknik ekiplerin sorumlulukları daha da arttı.
Pilotlar Tarafından Kaynaklanan Problemler Nelerdir?
Pilotlar, aldıkları uzun ve yorucu bir eğitim döneminden sonra lisansını almış olduğu uçak tipi ile alakalı intibak eğitimlerinden geçiyorlar. Uluslararası brövelerini yeterli tecrübe edindikten sonra alıyorlar. Fakat yine de günümüzde yaşanan uçak kazalarının hemen hemen %50’si pilotlardan kaynaklanan sıkıntılardan meydana gelmektedir. Bunun temel nedeni ise yaşanan teknik sıkıntıların pilotlar tarafınca geç fark edilmesi ve otomatik pilota güvenlerinin çok olması olarak gösteriliyor.
Pilotlar uçuştan evvel sağlık kontrolünden geçmiş olsalar bile sağlık durumu da daima mühim bir etmendir. Örneğin bu belirttiğim nedenden dolayı, zehirlenme ya da değişik bir sağlık problemi yaşamamak adına uçuş esnasında iki pilot hiçbir şekilde aynı yemeği yememektedir.
Pilotların özel yaşamı da uçuş güvenliği bakımından hayati önem taşımaktadır. Örneğin 24 Mart 2015 senesinde Fransa’nın Güneyinde meydana gelen kaza sonucu Germanwings’in 144 yolcusu ve 6 mürettebatı yaşamını yitirdi. Kaza esnasında ikinci pilotun özel yaşamından dolayı ağır depresyon yaşadığı ve tedavi aldığı, hatta kaza nedeninin de pilotun intihar etmesinden kaynaklandığı iddiası ortaya atıldı.
Hava Trafik Kontrolörleri Tarafınca Kaynaklanan Problemler Nelerdir?
Bilhassa kulede görevli personellerin uçuş esnasında rolü oldukça fazla. Çünkü kuledeki görevliler uçakların kalkış, iniş ve park pozisyonlarına yaklaşmalarına kadar pilotlar ile sürekli irtibat halindeler. Kuledeki görevlilerin pilotları yanlış yönlendirmesi ve uçuş pistlerinin iniş ve kalkış için elverişli olmamasına rağmen, ilgili hava trafik kontrol biriminin kalkış ve iniş için izin vermesi de kaza tehlikesini oldukça artırıyor.
Teknik Nedenlerden Kaynaklanan Problemler Nelerdir?
Teknik sıkıntılardan oluşan kazalar, kazaların %20’sini oluşturduğunu belirtmiştim. Bu yüzden teknik çalışanların ve mühendislerin rolü de bir hayli fazladır. Meydan işletmeciliği bakımından da teknik hatalar uçuşlar için risk teşkil ediyor. Mesela hava trafik yardımcı aygıt ve radyo sistemlerinin durumu uçuşun emniyeti bakımından bir hayli önem taşır.
Meteorolojik Şartlar
Hava durumundan dolayı uçak seferlerinin birçoğu ertelenebilir. Aslında kötü hava şartlarına mukabil uçuş emniyeti adına uçaklarda her çeşit teknik donanım vardır. Örneğin pilotlar camdan bakmadan, otomatik pilot ve göstergeler ile kötü havalarda da uçakların kontrolünü yapabilirler. Sert rüzgarlar mevcutsa flap(kanat) açılır. Buna rağmen uçak kazalarının %5’i meteorolojik şartlardan oluşmaktadır. Çünkü kötü hava şartları uçağın motorlarını dondurarak aksamlarını işlevsiz hale getirebiliyor.
Sabotaj Olasılığı
Uçak kazalarının bir bölümü de sabotajlardan meydana geliyor. Geçmişte sabotajcılar ve teröristler tarafınca gerçekleştirilmiş birçok uçuk düşürme veya uçak kaçırma eylemleri olsa bile, havalimanlarındaki artan tedbirler ile sabotaj olasılığı gün geçtikçe azalmaktadır.
Kuş Çarpması
İstatistiklere bağlı olarak kazaların %65’inde uçakta yalnızca küçük hasarlar meydana geliyor. Fakat sanıldığının tam tersi kuş çarpması uçak kazalarında çok büyük bir risk faktörü. Örneğin kuş çarpmaları nedeniyle meydana gelen vakalarda 1988’den bu yana 220’den fazla kişi yaşamını yitirdi. Çünkü büyük bir hızla seyreden devasa bir uçağa küçücük bir kuş bile çarpmış olsa, tonlarca büyüklükte bir kuvvet yaratıyor. Ayrıca uçağın motorlarına hasbelkader kuş sürüsü girdiği vakit motor alev alabiliyor. Uçağın ön camına çarparsa da pilotların görüş mesafesini kısıtlıyor.
Cep Telefonu
Uçuş esnasında mobil cihaz kullanma konusu halen tartışılmaktadır. Günümüzde genel olarak iniş ve kalkışlarda kapatılmaktadır. Uçuş sırasında ise uçuş modunda kullanılabilir. Telefonlar ile alakalı genel kabul, uçuş esnasında sinyallerin karışabileceğinden ötürü teknik sıkıntıların meydana gelebileceği ve bu durumun da kaza riskini oluşturabileceği yönünde.
NOT: Uçağın yaşı, Uçağın modeli, Koltuk durumuna göre oluşabilecek riskler kazalarda istatistiklere bile giremediğinden dolayı makalemde yer vermeye uygun görmedim.
